In een vorig blog kon je lezen hoe de Nederlanders in 1610 de thee naar Nederland brachten. En hoe het zo het eerste westerse land werd wat een traditie op het gebied van thee opbouwde. Maar als je denkt aan een theetraditie dan denk je toch vooral aan Engeland, doordrenkt van eeuwenoude tradities en met het imago van hét land op het gebied van thee. Dé theedrinkers bij uitstek!
Dat imago was ver te zoeken in de zeventiende eeuw. En toen thee binnen de high society van de toenmalige Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden hip werd en kort daarop ook het Frankrijk van toen de thee als een exquise drank omarmde, waren de Engelsen zich nog van niets bewust.
Het was niet zo dat de Engelsen op hun handelsreizen naar het Oosten de thee als drank nog niet tegengekomen waren, al was dat pas in 1637 toen vier Engelse schepen zich voorbij de Portugese linies bij Macau vochten. Dat bracht ze in Canton waar ze aan land gingen. Ze misdroegen zich en een aantal Engelsen werd gevangen genomen. Nee, ze waren bepaald niet welkom daar en ze hadden dus wel iets anders aan hun hoofd dan het belang van, zoals het omschreven werd; ‘Certaine Drinke called Chaa’ te onderkennen.
Pas in 1669 importeerde de Engelse evenknie van onze VOC, de British East India Company een eerste kleine lading thee maar het zou nog tot 1711 duren tot een Britse handelspost in Canton gedoogd werd en ze op reguliere basis thee naar Engeland konden vervoeren. Tegen die tijd was ook in Engeland thee een ‘hot drink’ en men was aangewezen op de theeverkopers van de Verenigde Oost-Indische Compagnie om aan de thee te komen. Best wel vervelend, als je bedenkt dat in die jaren Engeland en Nederland de ene na de andere oorlog uitvochten.
Tee, Thee, Tay, Tea
Het was een zekere Thomas Garway, een Engelse koopman die de import van thee vanuit de Nederlanden op gang bracht en de grote theehandelaar in Engeland werd. Bijzonder is de kop van een epistel (eigenlijk zouden we het nu een folder of bijsluiter noemen) uit 1664 wat deze koopman schreef als een promotie voor de nieuwe drank:
“An exact description of the Growth, Quality, and Vertues of the Leaf TEE, alias TAY, Drawn up vor Satisfaction of Perfons of Quality, and the Good of the Nation in General”
Nog een mooie tussenkop uit dit epistel:
'This Drink is Declared to be moft Wholfome, Preferving in Perfect Health until Extreme Old Age’
Wat hierin opvalt is de schrijfwijze van het woord thee. De Engelsen hadden aanvankelijk ook de naam ‘Tee’ en ‘Thee’ (zoals het in Nederland meestal gespeld werd) overgenomen. Een alternatief wat snel ontstond was ‘Tay’ of ‘Tey’ Dit laatste zou zijn omdat het zo werd uitgesproken en omdat het in gedichten zo mooi rijmde met woorden als ‘say’, ‘day’, ‘gay’ etc. etc.
Vanaf 1702 deed het huidige woord ‘tea’ zijn intrede en rond 1748 werd dit ook de officiële spelling van de drank die de Engelsen inmiddels op grote schaal omarmd hadden, maar nog niet voor iedereen betaalbaar was.
De Mythe rond Catharina van Braganza
Een interessante mythe rond de introductie van thee in Engeland werd door de dichter Edmund Waller de wereld in gebracht. Hij stelde in een beroemd geworden gedicht dat het de Portugese Catharina van Braganza was, de echtgenote van Charles II, die de thee naar Engeland had gebracht. Grappig om te constateren dat dit stukje ‘fake news’ ook nu nog hardnekkig blijkt.
In veel boeken over thee en de Engelse historie wordt heden ten dage nog steeds gesteld dat het de Portugezen waren die de thee naar het westen brachten. En dat terwijl zo makkelijk aangetoond kan worden dat dit verhaal naar het rijk der fabelen verwezen kan worden.
Zo was Charles II, die tijdens zijn ballingschap in de Nederlanden verbleef, al bekend met thee voordat hij in 1660 tot koning werd gekroond en twee jaar later trouwde met Catharina van Braganza. Dit huwelijk was bedoeld om de banden met Portugal te verstevigen wat de Engelsen op de Wereldzeeën en vooral in het Verre Oosten een krachtiger positie gaf, tegen de Nederlanders.
Overigens was Charles II ondanks zijn verblijf in theedrinkend Den Haag geen overdreven theeliefhebber en van Catharina van Braganza was bekend dat ze een zeer conservatieve smaak had en niets moest hebben van dit soort ‘nieuwigheden' (als in ‘wat de boer niet kent….).
Wat er wel alles mee te maken zal hebben dat deze valse geschiedschrijving in de wereld werd geholpen is het feit dat, zoals ik al opmerkte, de Engelsen en de Nederlanders voortdurend met elkaar in oorlog waren. Er werden tussen 1652 en 1784 vier Oorlogen tussen de landen uitgevochten met bekende grote Zeeslagen (denk o.a. aan Michiel de Ruyter). In dit licht is het dus logisch dat in de hommage aan de latere Nationale drank van Engeland, de vijand van toen, Nederland niet geëerd werd!
Thee in de Nieuwe Wereld
Voordat thee zijn weg vond naar de Engelse kusten, had het zijn eerste kennismaking met de Nieuwe Wereld al gehad. In het toenmalige Nieuw Amsterdam introduceerde Peter Stuyvesant (directeur generaal van Nieuw Amsterdam) al in 1645 het theedrinken en ook de gewoonte die in Nederland al was ontstaan; het nuttigen van een kleine maaltijd bij de middagthee.
Een favoriet hapje bij deze middagthee was de, nu nog steeds populaire oliebol. En wist je dat met deze oliebol in Noord Amerika zo de basis werd gelegd voor één van de meest populaire Amerikaanse lekkernijen? Juist, de Donut!
Deze ronde, gefrituurde zoete koek (Dough nut) met zijn kenmerkende gat in het midden, maakte zijn debuut als de perfecte metgezel voor een kopje thee.
In 1664 veroverden de Engelsen Nieuw Amsterdam op de Nederlanders en werd deze latere metropool omgedoopt tot New York. Zo genoemd naar de broer van Charles II, de Duke of York. Hij noemde overigens één van de nieuwe wijken Queens, als hommage aan zijn vrouw Catharina.
Het ontstaan van de Afternoon Tea
De Nederlandse Stadhouder Willem III trouwde met zijn Engelse nicht Maria Stuart en werd na wat veldslagen in 1688 gekroond tot King William III. Hij nam vanuit Nederland een scala aan Nederlandse tradities meer naar het Engelse hof. Zo ook de traditie van de theemaaltijd in de middag.
Al snel bekend als de Afternoon Tea, werd deze ceremoniële gelegenheid waarbij thee werd geserveerd samen met heerlijke hapjes, een geliefde sociale aangelegenheid in de Engelse samenleving.
Heden ten dage wordt de Afternoon Tea (met Sandwiches, Scones met jam and clotted cream) vaak verward met de High Tea. Deze laatste is eigenlijk een thee die begin van de avond genuttigd wordt, samen met een vleesgerecht.
Theehuizen in Europa en in Engeland
Terwijl thee in populariteit toenam, ontstonden er theehuizen in heel Europa. Deze theehuizen werden ontmoetingsplaatsen voor kunstenaars, schrijvers en intellectuelen, waar ideeën werden uitgewisseld en revolutionaire geschriften werden geboren.
Op minder elitair niveau werden deze theehuizen plekken waar mensen samenkwamen om thee te drinken, te socializen en de nieuwste roddels te bespreken. Theeceremonies werden een belangrijk onderdeel van het sociale leven, waarbij speciale theekopjes, theepotten en theelepeltjes werden gebruikt. Het drinken van thee werd een gewoonte die in de loop der tijd diep geworteld raakte in de Britse cultuur.
Bijzonder aan deze theehuizen was dat vrouwen daar ook binnen konden zijn zonder het gezelschap van een man, waarmee deze theehuizen een stapje hielpen in de richting van de emancipatie.
Terwijl de tijd verstreek, ontwikkelde Engeland zich tot een natie van theedrinkers Thee verweefde zich met de geschiedenis van het land en werd een symbool van Britse identiteit.
Melk in de thee (of thee bij de melk)
Hoewel thee zijn weg naar Engeland had gevonden, was het gebruik van melk in de thee nog geen gevestigde gewoonte. Deze traditie ontstond in Frankrijk (!) en pas later verspreidde het zich naar Engeland waar het al snel een essentieel onderdeel zou worden van de Engelse theecultuur.
Het combineren van melk en thee werd voor het eerst opgemerkt in een brief van Markiezin De Sévigné aan haar dochter. Zij schrijft over een zekere Marguerite Hessein de la Sablière
“Madame de la Sablière took tea with her milk, she told me so the other day. It was her taste”.
Opmerkelijk is dat er geschreven wordt dat deze dame dus thee bij haar melk deed en niet andersom. Dit doet denken aan de eeuwige discussie die de Engelsen nog steeds voeren of je nu eerst melk in je kopje doet of eerst de thee. Lees hierover ook mijn blog over MiF’s en TiF’s.
Suiker in of bij de thee
Tot slot nog wat over het gebruik van suiker in of bij de thee. Ofschoon ik mij als Theesommelier niet kan voorstellen dat je suiker toevoegt aan een mooie thee, was dit in het vroegere Nederlands-Indië niet ongebruikelijk. De daar woonachtige Chinezen hadden de gewoonte een klont suiker in de mond te nemen en dan de thee te drinken.
Er waren toen al uitgesproken tegenstanders tegen deze gewoonte zoals de in mijn vorige blog genoemde Cornelis Bontekoe. Hij stelde dat het gebruik van suiker in de thee de delicate smaak van de thee zou verpesten (eens) en zelfs de gezonde uitwerking op het lichaam zou verminderen.
Daarentegen waren er ook voorstanders zoals de Fransman Dufour die in 1685 niet alleen het gebruik van suiker in thee promootte maar zelfs schreef dat thee, getrokken in wijn een goed idee zou zijn! Hoe bont kun je het maken, denk ik dan.
Conclusie
Het verhaal van thee in Engeland is er een van culturele uitwisseling, mythen en verrassende oorsprongen, en het heeft een plaats verworven in de harten (en in de kopjes) van de Engelse bevolking. De Engelse theecultuur is de meest bekende geworden maar is zeker niet de grondlegger geweest van thee in het westen, dat waren overduidelijk onze Nederlandse voorvaderen.
Disclaimer
Ik realiseer me dat de opkomst van AI, ChatGPT etc. het heel makkelijk maakt om een uitgebreid en informatief blog te schrijven. Ik heb het uitgetest en kreeg een indrukwekkend en levendig geschreven verhaal terug. Wat vol onwaarheden zat, omdat er op het internet veel onwaarheden/fake news te vinden zijn. Het is mijn persoonlijke uitdaging om serieus onderzoek te doen naar wat waar is en wat niet en uitsluitend af te gaan op bronnen die beweringen kunnen onderbouwen. Voor een blog als deze ben ik vele dagen intensief bezig om te achterhalen hoe het echt in elkaar zit en maak ik geen gebruik van deze indrukwekkende technieken.
Bronnen: The Tale of Tea by George van Driem, diverse historische websites
Categorie:
Nieuws | Thee geschiedenis | Thee, algemeen
Reacties
Bert Onstein schreef op 20-07-2023 23-15
Heel boeiend, deze geschiedenis. Het maakt me nu ook nieuwsgierig naar het succesverhaal achter de theecultuur buiten het Westerse gezichtsveld, zoals in de Arabische wereld.
Bianca schreef op 18-07-2023 19-36
Interessant en mooi geschreven blog. Fijn dat weer stukje fake news is ontkracht.
Monique Beukelman schreef op 23-06-2023 20-58
Wat een superleuk verhaal om te lezen! De theegeschiedenis compleet herschreven. Engeland theeland? Echt niet! Nederland theeland!
Maria Latour schreef op 20-06-2023 22-24
Wat een interessant verhaal! Dank je wel voor deze nieuwe kijk op de geschiedenis van thee.
Herbert Denk schreef op 20-06-2023 17-11
Weer wat geleerd. Goed geschreven @karin.
Het zou zo maar DE standaard kunnen worden, een disclaimer dat je geen Artificial Intelligence hebt gebruikt :-)
Ria Eijck schreef op 17-06-2023 20-44
Wat een interessantverhaal. En inderdaad grappig dat we de Engelsen beschouwen als grondleggers van de thee traditie en zelfs de afternoon tea komt uit Nederland.
Jan de Vries schreef op 15-06-2023 15-04
Prachtig om te lezen deze thee historie. Dat je toen al Fake News had verbaasd mij niet. Fake news is ook een engels woord ;-).
Laat een reactie achter
Share
Deel dit artikel op social media.
Blijf op de hoogte
Wil je op de hoogte bijven van Santhee? Schrijf je dan nu in voor de nieuwsbrief!