De legende over de oorsprong van thee ontmaskerd

Oh… zit het zo?! Over de oorsprong van thee

De gangbare legende over de ontdekking van thee is prachtig en ik vertel deze graag tijdens mijn workshops. Nu is het zo dat er in legendes, zacht gezegd, een loopje met de waarheid wordt genomen. Niets mis mee, je weet dat het niet helemaal waar is, het verhaal wordt er vaak een stuk leuker op en er zijn diverse versies. Maar normaal gesproken zit er wel een kern van waarheid in. Terug naar de legende over de oorsprong van thee.

De legende van Shen Nong

Heel in het kort gaat de legende over de ontdekking van thee als volgt. In het jaar 2737 voor Christus zat Shen Nong, de Chinese keizer en God van de Landbouw te mediteren onder een boom. Met naast zich een pot heet water (hij wist dat het goed voor je lichaam was om heet water te drinken). Tijdens zijn meditatie rook hij ineens een heerlijke geur. Wat bleek; er waren wat blaadjes van de boom in het water gevallen wat een heerlijk geurende drank tot gevolg had. En zie de thee was ontdekt! 

Een prachtig verhaal toch? En oh, wat is thee al een oud drankje, al dik 4.800 jaar oud!

De theelegende finaal onderuit gehaald

Maar wat klopt er wel aan dit verhaal en wat vooral niet? Wat ik al wist, is dat het theeblad in eerste instantie gegeten werd, als een medicijn en als een opwekkend middel. Dus nog helemaal niet als de drank die wij kennen. Toen verdiepte ik mij in het bijzonder lijvige boek ‘Tale of Tea’, geschreven door George van Driem. En dat was toch wel een hele schok want hierin wordt de legende op uitgebreid onderbouwde wijze echt finaal onderuit gehaald!  

Wat er helemaal niet van klopt

Wat denk je, Shen Nong leefde helemaal niet in die tijd maar pas zo’n 2.600 jaar later! Sterker nog, er was rond 2.737 v. chr. nog helemaal geen Chinese beschaving, de eerst gedocumenteerde dynastie was pas zo’n duizend jaar later. 
Het is niet zo gek dat hij is gekoppeld aan zoiets als het theeblad want Shen Nong wordt gezien als de grondlegger van medicijnen en de acupunctuur. Daarnaast wordt er in het boek ‘Shennong’s Herb and Root Classic’ wat dus van origine van zijn hand komt, geschreven over een plant die invloed heeft op slapeloosheid. Er wordt niet geschreven over ‘thee’ want er was rond het begin van onze jaartelling nog helemaal geen Chinees karakter voor thee. Er werd wel geschreven over ‘Tu’ wat een gelijkend Chinees karakter heeft. Dit betekent ‘bitter kruid’ en zou goed kunnen zijn dat de Camellia Sinensis (de theeplant) onder deze groep werd geschaard.

Maar hoe zit het dan wel? 

Verondersteld wordt dat thee als een medicinaal kruid werd ontdekt tijdens de Zhou dynastie (1046 - 256 BC) wat dus voor de tijd was dat Shen Nong leefde.
Wat ook bekend is dat theebladeren tijdens de Han dynastie (206 BC - 220 AD) gestoomd werden en tot tegels geperst voor vervoer en conserveren. De thee werd niet gedronken maar bereid met lente-uitjes, gember, mint, dadel, bessen en sinaasappelschil (toch eens uitproberen ;-)

Monniken tijdens de Tang-dynastie

Gaandeweg de eerste eeuwen van onze jaartelling werd steeds meer melding gemaakt van het drinken van thee in diverse delen van China. Eerst vooral als een (ingrediënt in) soep maar het begint als drank pas echt een ding te worden tijdens de Tang dynastie (618 – 907 AD). Of misschien zelfs daarvoor want een andere legende over het ontstaan van thee speelt rond het begin van de zesde eeuw. 

Het bloederige verhaal van Bodidharma

Bodidharma was een Boeddhistisch leermeester die vanuit India naar China reisde. Hij mediteerde eindeloos zonder in slaap te vallen. De legende leert ons dat hij na negen maanden toch in slaap viel. Hij werd wakker en uit frustratie sneed hij zijn oogleden af. De legende leert ons dat op de plek waar zijn oogleden terecht kwamen, de theeplant tevoorschijn kwam. Geweld(ad)ig verhaal he! 

Overigens sluit dit wel aan bij het feit dat de monniken in de Boeddhistische kloosters de eersten waren die de bijzondere eigenschappen van thee ontdekten. Het is immers zo dat de cafeïne in thee je alert en wakker houdt  en de L-theanine die alleen in thee zit, ervoor zorgt dat je kalm en zen wordt. De ideale combinatie om lang te kunnen mediteren, al is negen maanden dan wel erg extreem ?? 

Lu Yu en zijn Cha Jing

En zo komen we langzamerhand bij Lu Yu uit en eigenlijk kunnen we hem wel zien als de grondlegger van de thee zoals we deze vandaag de dag kennen. Wie was Lu Yu? Laat ik je zijn leven kort beschrijven. 

Hij werd in 733 als baby gevonden onder een brug en werd door monniken opgevoed in een Boeddhistisch klooster in de huidige provincie Hubei. Hij leerde daar als kind al alles over thee en het zetten ervan. Vanaf zijn negende jaar ging hij in de Boeddhistische leer. Hij ontwikkelde ook een interesse in de leer van Confucius wat niet gewaardeerd door zijn leermeesters die hem vervolgens baantjes gaven zoals schoonmaken en het vee verzorgen. 

Toen hij 12 jaar oud was liep hij weg van het klooster en sloot zich aan bij een reizend theater waar hij komiek werd. Tijdens deze reizen werd hij ontdekt  door een gouverneur die hem onder zijn hoede nam. Hij kwam in de leer bij een van de grote professoren uit die tijd en Lu Yu bestudeerde o.a. de Confucius leer.
Op zijn beurt liet Lu Yu zijn meesters kennismaken met het zetten en serveren van thee zoals hij dat had geleerd in het klooster.
Toen hij na zijn studie terugkeerde naar de gouveneur bleek deze te zijn overleden maar zijn opvolger deelde zijn liefde voor thee en gedichten en zij werden goede vrienden. 

Lu Yu ging reizen en kwam terecht in het gebied van de theeregio Sichuan. Gaande weg onderzocht hij alle aspecten van de thee. Zo was hij bijvoorbeeld eindeloos bezig met het onderzoeken van de effecten van de waterkwaliteit op thee maar ook werd hij een expert op het gebied van de theestruiken en het oogsten/produceren. 

Hij ontmoette Jiaoran, een bekende dichter uit die tijd en zij raakten bevriend. Deze vriendschap zou de rest van zijn leven blijven. Zij reisden een aantal jaren, deden onderzoek naar de waterbronnen, de invloed van water op thee. Na deze reizen ging Lu Yu door met het onderzoeken van thee, de teelt van de theestruiken, de productie en het drinken ervan. 

Lu Yu werd gezien als de expert op het gebied van thee maar daarnaast genoot hij ook groot aanzien als poëet en denker. Hij schreef veel boeken en gedichten en werd ook in de literaire wereld van die tijd alom gerespecteerd

Cha Jing – de theebijbel

In 780 schreef Lu Yu uiteindelijk het bekende boek - eigenlijk kun je wel zeggen de theebijbel - de Cha Jing oftewel de Classic on Tea. Hierin beschreef hij de theestruik, de methodes van oogsten, het zetten van thee, het proeven en drinken van thee maar ook de gebruiksvoorwerpen en zelfs de kwaliteit van het porselein van de theekopjes.

De thee werd in die tijd overigens geproduceerd als groene thee die gestoomd werd en tot cakes geperst (zoals heden ten dage de gefermenteerde thee zoals pu’erh geproduceerd wordt. Lu Yu gaf de voorkeur aan thee van wilde theebomen boven de gecultiveerde theestruiken.

Wat bijzonder is om op te merken is dat het vermoedelijk Lu Yu was die aan thee voor het eerst het karakter toekende wat thee (als drank) betekent. En daarmee was het bestaan van thee als drank een feit. Ode aan Lu Yu! De originele versie van deze ‘Classic on Tea’  is lang geleden verloren gegaan maar werd tijdens de Ming Dynastie (1368 – 1644) herschreven en deze is nog steeds verkrijgbaar als waardevol naslagwerk voor de echte thee purist. 

Lu Yu stierf in 804 op 71-jarige leeftijd wat in die tijd een uitzonderlijk hoge leeftijd was. Zou het gekomen zijn door de thee?